اصول

همه میدانند که زندگی اجتماعی خود برپایۀ قواعد رفتار یا هنجارها بنا یافته است که انسانها در پایۀ آن روابط اجتماعی خویش را برقرار ‏میسازند. یعنی هر رابطۀ اجتماعی به روش و رویۀ خاصی صورت می پذیرد. قاعدۀ که در یک رابطۀ اجتماعی خاص حکمفرماست، قاعده یا هنجار نامیده میشود. چون هر قاعده یا هنجار در زندگی اجتماعی پدید میاید، از همینرو، این ها را بنام قاعده ها یا هنجارهای اجتماعی یاد می کنند. هر هنجار میتواند رابطۀ معین را تنظیم کند. مثلن سلام گفتن در زمان دیدار، خدا حافظی کردن در زمان وداع از جملۀ هنجارهای عادات و اخلاق اند. اینها نمونۀ از هنجارهای نانوشتۀ اجتماعی میباشند.

 

مراد از اصول بنیادین حقوق بین الملل، همانگونه که گفتیم، کلی ترین هنجارهای حقوق بین الملل اند که درونمایه و محتوای اصلی حقوق بین الملل را بازتاب میدهند، و والاترین قوت حقوقی را در نظام حقوقی حقوق بین الملل دارا میباشند. اصول بنیادین حقوق بین الملل در واقعیت هم ناظم روابط بین المللی، هم سمت دهندۀ نظم بین المللی درجهان و هم حاکم برتمام بخشهای روابط بین المللی دولتها و سایر کساوندان حقوق بین الملل میباشند.

در واقعیت، اصول بنیادین حقوق بین الملل را از نگاه اهمیتی که دارند، میتوان شاه هنجار[5]های حقوق بین الملل نامید.

 

 

 

اصل عدم توسل به زور یا تهدید به آن. مطابق این اصل دولتها باید در روابط بین الملل خویش از تهدید یا توسل به زور برضد تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی دولت دیگر، یا از هر عملی که ناسازگار با اهداف ملل متحد باشد، بپرهیزند.

٢ اصل حل مسالمت آمیز اختلافهای بین المللی. مطابق آن دولتها، اختلافهای بین المللی خویش را تنها از طریق صلح آمیز و بگونه حل و فصل میکنند که صلح و امنیت بین الملی و عدالت به خطر نیافتد.

٣ اصل عدم مداخله در امور داخلی. مطابق آن دولتها نباید به اموریکه براساس منشور ملل متحد جزو از صلاحیت داخلی یک کشور دیگر است، مداخله نمایند.

٤ اصل همکاری بین المللی. دولتها مکلف اند با همدیگر در زمینه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و غیره مطابق منشور ملل متحد همکاری نمایند.

٥ اصل برابری حقوق و خودگردانی خلقها (یا حق خلقها برای تعیین سرنوشت خویش). بر اساس این اصل همه مردمان حق دارند بگونۀ آزاد و بدون مداخلۀ خارجی نظام سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خویش را تعیین نمایند. هر دولت مکفت است به این حق مطابق منشور ملل متحد احترام گذارد.

٦ اصل برابری حاکمیت دولتها. یعنی اینکه، تمام دولتها دارای حاکمیت برابر اند، حقوق و وظایف مساوی دارند و بصورت مساوی عضو جامعۀ جهانی میباشند.

٧ اصل اجرای صادقانۀ تعهدات بین الملل. مطابق این اصل، همه دولتها باید تعهدات بین المللی خویش را که بر اساس منشور ملل متخد پذیرفته اند، صادقانه اجرا نمایند.

٨ اصل تمامیت ارضی کشورها. یعنی اینکه هر دولتی باید تمامیت ارضی دولت دیگر را احترام کنند و از اعمالیکه باعث نقض آن میشود خودداری ورزد.

٩ اصل خلل ناپذیری مرزها. منظور از آن شناسای و پذیرش مرزهای دولتی است و احترام به خلل ناپذیری آن است.

١٠ اصل احترام به حقوق بشر. یعنی احترام به حقوق بشر و آزادی های بنیادین بشمول احترام به آزادی اندیشه، آزادی وجدان، آزادی مذهب و آزادی عقیده برای همه.

 

 

اصول حقوق بین الملل هنجارهای جهانشمول اند یعنی بر تمام کشورها، در هرگوشۀ جهان فرمانفرما اند.

- رعایت اصول حقوق بین الملل برای همۀ کشورها و برای تمام کساوندان حقوق بین الملل حتمی است بدون توجه به اینکه یک کشور عضو سازمان ملل متحد است یا نه.

- اصول حقوق بین الملل بر همه هنجارهای دیگر حقوق بین الملل برتری دارند و معتبرتر از هر قاعدۀ دیگری اند.

- در بعضی موردها تخلف از اصول حقوق بین الملل جنایت بین المللی محسوب میشود.

- در صورت نبود هنجارهای حقوقی در روابط میان کساوندان، اصول حقوق بین الملل میتوانند به عنوان پایۀ حقوقی برای تنظیم روابط ایفای نقش نمایند.

صول کلی حقوقی برگرفته از نظام های حقوقی دنیا است که قاعده سازه والزام آوره وریشه در بنای عقلا داره مثل اصل احتیاط،اعتبار امر مختومه،حسن نیت،صل وفای به عهد، اصل اعتبار امر مختومه، اصل احترام به حقوق مکتسبه و … به صورت مستقل قابل استناد نیست.

ر حالی که اصول حقوقی جایگاهی فراقانونی دارد و تبعیت از آن حتی برای قانونگذار الزامی است.

اصول حقوقی اهمیتی بالاتر از قواعد حقوقی دارد و قانونگذار نباید قاعده حقوقی وضع نماید که مغایر با اصول حقوقی باشد.

احکامی کلی دائمی الزامی که نقش هدایت گرایانه در قانونگذاری ودادرسی دارند

نکته:آقای دکتربیگ زاده معتقداست:اصول کلی حقوقی منبع فرعی حقوق بین‌الملل است. یعنی ازلحاظ اجرایی نسبت به عرف ومعاهده جنبه فرعی داردودرصورت وجودعرف ومعاهده دریک موردخاص، نمیتوان از اصول کلی حقوق استفاده کرد. امادرهرحال این اصول برای تابعان حقوق بین‌الملل ایجادحق وتکلیف میکندوتخطی از آن، برای دولت خاطی مسولیت آور است.

 

 

- طبقه بندی اصول کلی حقوق:

الف) اصول کلی حقوقی مشترک:یعنی اصولی که درکلیه نظام‌های حقوق داخلی وبین‌المللی قابلیت اجرادارد.

ب) اصول کلی حقوقی خاص:یعنی اصولی که تنهادرروابط تابعان حقوق بین‌الملل بکارمیرود.