خلاصه کنوانسیونهای ژنو
مصوب 12 آگوست 1949
و پروتکلهای الحاقی
در زمان جنگ اصول و قوانین خاص بشر دوستانه حتی در برابر دشمن نیز باید رعایت گردد.این قوانین به صورت چهار کنوانسیون ژنو در تاریخ 12 آگوست سال 1949 و پروتکلهای الحاقی آن در تاریخ 8 ژوئن سال 1977 تنظیم شد.کنوانسیونهای ژنوبر پایه احترام به فرد و عزت و شرف وی بنیان نهاده شده است.
باید به حقوق افرادی که به طور مستقیم در درگیریها شرکت نمیکنندو اشخاصی که به علت بیماری جراحت اسارت و یا هر علت دیگری فاقد توان مبارزه هستند احتام گذاشته شده و در مقابل اثرات جنگ محافظت شوند.
باید به افرادی که بر اثر جنگ دچار خسارت و ضرر و زیان میشوند بدون هیچ گونه تبعیضی کمک شود.
بنابر پروتکل الحاقی کلیه افراد جنگ زده بایستی تحت این حمایت قرار گیرند. این پروتکلها همچنین تصریح میکنند که طرفهای درگیر در جنگ و نظامیان نباید به افراد و اهداف غیر نظامی حمله کنند و باید عملیات نظامی خود را مطابق با قوانین و مقررات به رسمیت شناخته شده بشر دوستانه هدایت و رهبری کنند.
قوانین کلی مشترک در چهار کنوانسیون و پروتکلهای الحاقی
هنگامی که درگیری مسلحانه آغاز میشود کنوانسیونها و پروتکلهای یادشده در این موافقتنامه در هر شرایطی لازم الاجرا هستند. این قوانین حتی در جنگها و درگیریهای مسلحانه غیر بین المللی که در آن فقط قوانین خاصی قابل اجراست نیز باید رعایت گردند.به طور کلی و در هر شرایطی اصول بشردوستانه باید رعایت گردد.
بنابر این اعمال زیر در هر زمان و مکانی و به هر شکل ممنوع است:
قتل – شکنجه – تنبیه بدنی – قطع عضو – تجاوز به عنف – گروگان گیری – تنبیه دسته جمعی – اعدام بدون محاکمه و کلیه رفتارهای ظالمانه توهین آمیز.
طبق این کنوانسیون و پروتکل 1 هرگونه مقابله به مثل با مجروحان، بیماران، کشتی شکستگان ، پرسنل پزشکی و امدادگران، پرسنل و خدمات دفاع غیر نظامی ، و محیط زیست طبیعی و همچنین تاسیساتی که بر روی انژی ها و نیروهای خطرناک کار میکنند، ممنوع است.
هیچ کس نباید اصولی را که کنوانسیون مشخص نموده است نادیده گرفته و با کسی را مجبور به نادیده گرفتن آنها نماید. افراد تحت الحمایه باید بتوانند در هر شرایطی به یک نیزوی حمایت کننده (دولت بی طرفی که مسئول حمایت از منافع آنهاست) یا کمیته بین المللی صلیب سرخ یا هر سازمان بشر دوستانه بی طرف دیگر مراجعه کنند.
کنوانسیون ژنو درباره بهبود شرایط مجروحان و بیماران نیروهای مسلح در میدان جنگ
کنونسیون ژنو درباره بهبود شرایط مجروحان، بیماران و کشتی شکستگان نیروهای مسلح در دریا
پروتکل الحاقی1 (فصل2)
پروتکل الحاقی2 (فصل3)
تمامی مجروحان ، بیماران و کشتی شکستگان باید در هر شرایطی مورد احترام و حمایت قرار گیرند.نباید کشته و یا مجروح شوند. باید با آنها به طور انسانی برخورد و رفتار شود و در اسرع وقت به بهترین شکل ممکن تحت معالجه و مراقبتهای پزشکی قرار گیرند.برای افرادمختلفی که در میدان های مختلف جنگ به اسارت گرفته شده اند باید شرایط یکسان فراهم شود و هیچگونه تفاوتی نباید وجود داشته باشد مگر از نظر مراقبتهای پزشکی.
سربازان باید با مجروحان ،بیماران یا کشتی شکستگان نیروهای مسلح دشمن که به اسارت گرفته شده اند مانند نیروهای خودی رفتار کنند.تمامی اقدامات مقتضی برای جمع آوری اجساد و جلوگیری از غارت آنها باید صورت پذیرد. قیل از خاکسپاری، سوزاندن و یا به آب انداختن باید هویت اجساد و در صورت امکان علت مرگ توسط معاینات پزشکی مشخص گردد.بعلاوه ، باید فورا کلیه اقدامات مقتضی برای جمع آوری مجروحان، بیماران، کشتی شکستگان و یا یافتن مفقودین صورت پذیرد.
هر نوع اطلاعات مفیدی که به تشخیص هویت مجروحان، بیماران، کشتی شکستگان و کشته شدگان کمک کند باید ثبت و ضبط گردد.
کلیه واحدهای پزشکی (نظامی و یا غیر نظامی) که تحت کنترل یک مقام مسئول به مجروحان، بیماران و کشتی شکستگان خدمت رسانی میکنند باید تحت حمایت این قانون قرار گیرند، بدان معنا که پرسنل، مواد ، ساختمانها و تاسیسات پزشکی و همچنین حمب و نقل وسایلی که برای اهداف پزشکی به کار میروند و با نشان صلیب سرخ یا هلال احمر قرمز در زمینه سفید مشخص شده اند باید تحت حمایت این قانون قرار گیرند.
نیروهای پزشکی و مذهبی شامل افراد زیر میشوند: (الف) کارمند، پزشکان،نیروهای خدماتی،پرستاران،مسئولان حمل برانکار که به طور موقت و یا دائمی وظیفه کمک رسانی پزشکی را بر عهده دارند.
(ب) پرسنل اداری و خدماتی( کارکنان اداری،رانندگان،آشپزان و غیره) که به طور موقت و یا دائم و به طور اختصاصی مسئولیت اداره واحدهای پزشکی و یا حمل و نقل تجهیزات و پرسنل پزشکی را بر عهده دارند
(ج)کارکنان و پرسنل مذهبی شامل روحانیان نظامی یا غیر نظامی که به طور اختصاصب وظیفه تبلیغات مذهبی را بر عهده دارند.
این افراد نیز باید از آرم یا نشان صلیب و یا هلال قرمز در زمینه سفید یر روی لباس خود استفاده کنند و دارای کارت شناسایی باشند.آنها میتوانند برای دفاع از خود، مجروحان و بیماران سلاح حمل نمایند.
در صورت اسارت افراد گروه پزشکی و مذهبی به دست دشمن ، باید به آنها اجازه داده شود تا وظایف خود را نسبت به مجروحان و بیماران ادامه دهند.
هیچ کس نباید مجبور شود تا خلاف اصول پزشکی رفتار کند و یا نتواند وظایفی را که این قانونبرای وی مشخص نموده است،انجام دهد.کلیه افرادی که نگهداری آنها برای معالجهزندانیان ضروری نیست باید به کشورشان برگردانده شوند.افرادی که نگهداری میشوند نباید زندانی جنگی محسوب گردند و باید امکانات لازم برای انجام وظایف خود را در اختیار داشته باشند.
در مناطق اشغالی، تا زمانی که از خدمات پرسنل غیر نظامی برای افراد غیر نظامی استفاده میشند و یا این خدمات برای مراقبت ممتد از مجروحان یا بیمارانی که تحت معالجه قرار دارند ، لازم است، نباید از این خدمات برای مقاصد نظامی استفاده شود.
افراد غیر نظامی باید به مجروحان، بیماران و کشتی شکستگان احترام بگذارند حتی اگر دشمن باشند و نباید هیچ اقدام خشونت آمیزی بر علیه آنها مرتکب شوند.افراد غیر نظلمی اجازه دارند مجروحان و بیماران را از هر ملیتی که باشند جمه آوری نموده ، تحت مراقبت و مداوا قرار دهند و نباید برای انجام این کار مجازات شوند. بر عکس باید در پیشبرد این کار به آنها کمک نمود.
واحدهای پزشکی ، نظامی یا غیر نظامی ، شامل تمامی ساختمانها یا تاسیسات دائمی (بیمارستان و سایر واحدهای مشابه) ، مراکز انتقال خون و اورژانس ، داروخانه ها یا واحدهای سیار ( بیمارستان سیار، چادرو تاسیسات صحرایی)است که برای مقاصد پزشکی تاسیس شده اند.
این واحدها نباید مورد حمله قرار گیرند و یا تخریب شوند ، یا از فعالیت آنها جلوگیری بعمل آید ، حتی اگر در زمانی که مریض یا زخمی ندارند. قوانین حمایتی مشابه برای حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی شامل آمبولانسها ، کامیونها، کشتی های بیمارستانی ، کشتی های نجات و هواپیماهای امدادرسانی پزشکی اعمال میگردد.تجهیزات پزشکی (برانکار، وسایل و تجهیزات پزشکی و جراحی ، اقلام دارویی ،پانسمان و غیره) به هیچ وجه نباید از بین بروند و باید در دسترس پرسنل پزشکی قرار گیرند.
نشان صلیب سرخ یا هلال احمر در زمینه سفید که نشان دهنده امدادرسانی به زخمی ها و بیماران است باید برای شناسایی تمامی ساختمانها، واحدها، وسایل نقلیه ، پرسنل و مواردی که تحت پوشش این سازمان قرار دارند،به کار رود. در سایر موارد این نشان نباید بدون اجازه مقام صلاحیت داربه کار رود.این نشان همواره باید مورد احترام قرار گیرد.
کنوانسیون ژنو در مورد رفتار با اسیران جنگی
نیروهای مسلح درگیر در جنگ (به غیر از پرسنل پزشکی و مذهبی) نظامی محسوب میشوند و هر نظامیکه بوسیله طرف مقابل اسیر شود ، اسیر جنگی به حساب مآید.این نیروهای مسلح باید تحت امر یک فرمانده که مسئولیت رهبری و هدایت زیردستان را بر عهده دارد ، سازماندهی شوند و بر آنها باید یک سیستم انضباطی داخلی حکمرانی کند که با قوانین بین المللی جنگ ها مطابقت داشته باشد.
طبق این توافق لازم است، نظامیالن در زمان حمله و یا در عملیات نظامی قبل از شروع حمله، با پوشیدن یونیفورم یا سایر علایم خاص خود را از افراد غیر نظامی متمایز نمایند. در شرایط خاص ،بنابر ماهیت درگیری ، سربازان با حمل آشکار اسلحه تشخیص داده میشوند.
اسرای جمگی که در اختیار دولت متخاصم دارند و افراد و گروههایی که آنها را دستگیر نموده اند از هیچ قدرتی در مورد آنها برخوردار نیستند.
شیوه برخورد
فردی که در جنگ شرکت کند و دستگیر شود ، اسیر جنگی محسوب گردیده ، باید مطابق با قوانین اسرای جنگی با وی رفتار شود حتی اگر در مورد وضعیت وی شک و تردید وجود داشته باشد.
در هر شرایطی ، باید با اسرای جنگی به صورت انسانی رفتار شود و به شخصیت آنها احترام گذاشته شود و آبرو و حرمت آنها حفظ گردد. با زنان باید با احترام متناسب با جنسیت آنها رفتار شود.
با تمامی اسرای جنگی باید به طور یکسان رفتار نمود ، تفاوت های رفتاری فقط بر پایه سلامتی ، جنس ، سن ، درجه نظامی یا شرایط شغلی یا حرفه ای ممکن ایجاد شود.اگر از نظامیان سئوال شود،آنها موظف هستند نام و نام خانوادگی ، سن ، درجه و کد نظامی خود را بگویند.اما نباید برای دادن سایر اطلاعات تحت فشار قرار گیرند.
آنها اجازه دارند اسباب و لوازم شخصی خود را نگه دارند.دشمن میتواند تمام تجهیزات نظامی آنها را به اسثنای لباس و وسایل غذاخوری ضبط نماید.پول و اشیای قیمتی فقط در برابر رسید باید گرفته شود و به هنگام آزادی باید مسترد گردد.
اسیران تابع انضباط و قوانین نظامی قوایی هستند که به اسارت آن در آمده اند.
بنابر دلایل امنیتی نیرو یا قوای بازداشت کننده ممکن است آزادی آنها را محدود نماید اما نمیتواند آنها را زندانی کند مگر آن که عملی خلاف قانون انجام دهند.قبل از صدور هر حکمی، آنها باید امکان دفاع از خود را داشته باشند.
کسی که در جنگ شرکت کند امااسیر جنگی تلقی نشود،علاوه برتمهیداتی که در کنوانسیون چهارم برای وی درنظرگرفته شده است،از حقوق اولیهکه تضمین کننده احترام به وجود انسانی وی(عدم تعدی به زندگی و سلامت وی)واحترام به شخصیت فرد (منع توهین آمیز وتحقیر کننده )است نیز باید برخوردارشود،درصورت پیگرد ،برگزاری محاکمه ای منصفانه نیز از حقوق چنین فردی است.این حقوق در شرایط جنگهای مسلحانه غیر بین اللملی نیز به رسمیت شناخته شده است بخصوص وقتی که درگیری خیلی شدید باشد.
شرایط اسارت
نیروی بازداشت کننده باید به اسرای جنگ غذا و لباس رایگان به تندازه کافی بدهد. برای آنها محل سکونتی همانند نیروهای خود تهیه کند و امکانات پزشکی را در حدی که سلامتی آنان را تضمین کند ، در اختیار آنها بگذارد.
اسرای جنگی به استثتای درجه داران را میتوان به کار گرفت. باید به آنان دستمزد پرداخت نمود و شرایط کار برای آنها بایدهمانند شرایط کار ملت نیروی بازداشت کننده باشد. اسرا نباید وادار شوند فعالیت های نظامی ، کارهای خطرناک که سلامتی آنها را به مخاطر اندازد و یا تحقیر آمیز باشد ، انجام دهند.
اسرا باید بتوانند اسیر شدن خود را به آشنایان نزدیک و سعبه مرکزی ردیابی کمیته بین المللی صلیب سرخ اطلاع دهند. از آن پس آنها باید بتوانند به طور منظم با آشنایان خود مکاتبه داشته ، اقلام کمکی دریافت کرده و با روحانیون دین خود دیدارو ملاقات کنند.
اسرا مجاز هستند یک سخنگو (نماینده زندانیان ) تعیین کنند. این سخنگو میتواند به نمایندگی از سایر اسرا با مقامات نیروی بازداشت کننده و سازمان های بشر دوستانه مذاکره کند.
اسرا حق دارند شکایات و درخواستهای خود را به نمایندگان نیروهای حمایت کننده مانند نمایندگان کمیته بین المللی صلیب سرخ که از اردوگاه آنان بازدید میکنند ، ارجاع دهند و یا خود به طور مستقیم و یا از طریق نماینده خود به گفتگو و مذاکره با آنان بپردازند.
متن کنوانسیون فوق الذکر باید در تمام اردوگاه ها نصب شود تا اسرا از حقوق و تکالیف خود مطلع گردند.
بازگرداندن به وطن
اسرای جنگی که طبق گواهی پزشک به شدت بیمار یا زخمی هستند باید به طور مستقیم به کشور خود اعزام شوند اما از آن پس نمیتوانند در جنگ شرکت کنند.پس از خاتمه جنگ ، اسرا باید آزاد و بی درنگ به کشورشان بازگردانده شوند.
