ایین دادرسی مدنی

پس از صحبت در این خصوص که مقصود از ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا در قانون آیین دادرسی مدنی چیست، در این بخش از مقاله، قصد داریم بگوییم که انواع ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا، کدامند. بر اساس ماده 84 قانون آیین دادرسی، انواع این ایرادات، عبارتند از: 

ایراد عدم صلاحیت دادگاه

مقصود از این ایراد، این است که دادگاه، از صلاحیت ذاتی یا محلی، برای رسیدگی به دعوای مطروحه، برخوردار نباشد. چراکه بر اساس قوانین آئین دادرسی، هر دادگاه، صرفا حق دارد تا به جرایم و موضوعات حقوقی در صلاحیت خود، رسیدگی کرده و حکم صادر نماید. در صورت پذیرش این ایراد، پس از صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده، به مرجع صالح، ارجاع خواهد شد.

 

ایراد امر مطروحه

امکان مطرح کردن چنین ایرادی، زمانی که یکی از مصادیق دعاوی حقوقی، بین همان اشخاص، در همان دادگاه یا دادگاه هم عرض دیگری، قبلا اقامه شده و تحت رسیدگی باشد و یا اگر همان دعوا نیست، دعوایی باشد که با ادعای خواهان ارتباط کامل دارد، وجود خواهد داشت و سبب ارجاع پرونده، به مرجع رسیدگی کننده حال حاضر، خواهد شد.

 

ایراد عدم اهلیت

زمانی که خواهان، به جهتی از جهات قانونی، از قبیل صغر، عدم رشد، جنون یا ممنوعیت از تصرف در اموال در نتیجه حکم ورشکستگی، اهلیت قانونی برای اقامه دعوا نداشته باشد، خوانده می تواند، ایراد عدم اهلیت وارد کند. به این دلیل که مطابق قانون، اشخاص، تنها در صورتی می توانند در دادگاه اقدام به طرح دعوا کنند که دارای اهلیت قانونی باشد؛ در غیر این صورت، شخص دیگری مانند ولی یا وکیل یا قیم آن ها، باید طرح دعوا کند. در صورت پذیرش این ایراد، قرار رد دعوا، صادر می شود.

 

ایراد اعتبار امر قضاوت شده

این ایراد، زمانی مطرح می گردد که دعوای طرح شده، سابقا بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوا قائم مقام آنان هستند، رسیدگی شده و نسبت به آن حکم قطعی صادر شده باشد که در این حالت، خوانده می تواند با استناد به اعتبار امر مختومه، عدم رسیدگی را از دادگاه، تقاضا کند. چنانچه قاضی، ایراد را وارد بداند، قرار رد دعوا را صادر خواهد کرد.

 

ایراد عدم توجه دعوا

مقصود از این ایراد، این است که ادعای مطروحه در دادگاهی که پرونده آن در حال رسیدگی است، متوجه شخص خوانده نباشد و به عبارتی، خواهان دعوا، باید، شخص دیگری را به عنوان خوانده، مخاطب شکایت یا دعوای حقوقی خود، قرار می داد؛ پذیرش این ایراد نیز منجر به صدور قرار رد دعوا می گردد.

 

ایراد عدم ترتب اثر قانونی

ایراد عدم ترتب آثار قانونی، زمانی مطرح می شود که دعوا بر فرض اثبات، فاقد اثر قانونی باشد و در این خصوص، می توان به دعاوی مربوط به وقف و یا هبه بدون قبض اشاره نمود. با توجه به اینکه این ایراد، از موارد صدور قرار رد دعوا است، در صورت پذیرش، موجب صدور این قرار می گردد.

 

ایراد عدم مشروعیت دعوا

ایراد عدم مشروعیت دعوا یعنی، مورد دعوا، مشروع نباشد که در این حالت، می توان ایراد عدم مشروعیت دعوا را مطرح کرد. به عنوان مثال، طلب ناشی از قمار، نامشروع است و دادگاه با صدور قرار رد دعوا، از رسیدگی به آن، امتناع خواهد کرد.

 

ایراد جزمی نبودن دعوا

در صورتی که خواهان، تنها احتمال داده باشد که حق او مورد تضییع یا انکار قرار گرفته است، نمی تواند با استناد به این احتمال، در دادگاه دعوایی اقامه کند. در چنین شرایطی، خوانده می تواند نسبت به آن ایراد کند و در صورت پذیرش، قرار رد دعوا، صادر خواهد شد.

 

ایراد عدم نفع

این ایراد، یعنی خواهان، در دعوای مطروحه، ذی نفع نباشد؛ که در این صورت، خوانده می تواند، ایراد بی نفعی خواهان را وارد کند. در صورتی که خواهان بر فرض اثبات دعوا، نفعی در دعوا نداشته باشد، دادگاه می تواند این ایراد را پذیرفته وقرار رد دعوا را کند. 

 

ایراد طرح دعوا خارج از موعد قانونی

 در صورتیکه اقامه دعوا، دارای مهلت معینی در قانون باشد و خواهان، خارج از مهلت، اقدام به طرح دعوا کرده باشد، می توان به آن ایراد نمود و این ایراد، از موانع رسیدگی به دعوا در قانون آیین دادرسی مدنی است و سبب صدور قرار رد دعوا می گردد.

 

ایراد رد دادرس

وجود موارد رد دادرس در امور حقوقی، یکی از مواردی است که سبب می شود، هرکدام از طرفین دعوا، بتوانند ایراد رد دادرس را مطرح کرده تا قاضی دیگری به پرونده، رسیدگی کند. این موارد، شامل مسائلی نظیر رابطه خویشاوندی نسبی یا سببی تا درجه سوم از هر طبقه، بین دادرس با یکی از اصحاب دعوا؛ داشتن سمت قیمومیت یا مخدومیت دادرس، نسبت به یکی از اصحاب دعوا یا داشتن سمت مباشر یا متکفل یکی از اصحاب دعوا، نسبت به دادرس و همسر او و سایر موارد مندرج در ماده 91 قانون آیین دادرسی مدنی، می باشند.

 

ایراد عدم احراز سمت

این ایراد، زمانی مطرح می گردد که سمت کسی که به نمایندگی خواهان (از قرار وکالت، ولایت یا قیمومت)، اقامه دعوا کرده، محرز نباشد. در این حالت، دادگاه قرار رد دعوا را صادر خواهد نمود.