نکات حقوقی چک وسفته
يكشنبه, ۲۷ اسفند ۱۴۰۲، ۱۱:۱۰ ق.ظ
روش های صدور اجرائیه چک برگشتی
دریافت اجراییه چک به دو روش امکان‌پذیر است:
۱. روش اول: در این روش گیرنده چک می‌تواند به اداره ثبت مراجعه کرده و درخواست برگشت زدن چک را ثبت کند. سپس پس از تکمیل فرم درخواست اجرائیه، به صادرکننده چک مهلت داده می‌شود تا مبلغ مشخص شده در چک را به حساب مربوطه واریز کند. در صورت عدم واریز، دارنده چک می‌تواند با حکم صادره از اداره ثبت، از توقیف اموال صادرکننده چک استفاده کند.
۲ روش دوم: دراین روش فرد گیرنده چک باید به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و درخواست صدور اجرائیه چک برگشتی را ارائه کند. سپس با ارسال ابلاغیه به صادرکننده چک و تعیین مهلت ۱۰ روزه برای واریز مبلغ به حساب تعیین شده توسط دادگاه، در صورت عدم پرداخت، دادگاه می‌تواند برای فرد مورد نظر حکم توقیف اموال و اقدامات لازم دیگر را اتخاذ کند.
نکته مهم: اقدام از طریق دادگاه نسبت به اداره ثبت، این مزیت را دارد که امکان توقیف اموال بدون سند رسمی نیز فراهم است، در حالی که اجرای ثبت تنها قادر به توقیف اموال دارای سند رسمی می‌باشد.
هر دو روش همچنان قانونی و قابل اجرا هستند، اما روش دادگاه معمولاً سریع‌تر، مؤثرتر و جامع‌تر است، زیرا امکان توقیف همه اموال بدهکار (چه دارای سند رسمی باشند چه نباشند) و ممنوع‌الخروج کردن صادرکننده چک وجود دارد.
به همین دلیل، در عمل وکلا و کارشناسان حقوقی معمولاً روش دادگاه را پیشنهاد میکنند، مگر در شرایط خاص که توقیف اموال از طریق ثبت آسان‌تر باشد.
شرایط صدور اجرائیه چک برگشتی
طبق قانون جدید چک مصوب ۱۳۹۷، امکان صدور فوری اجراییه برای چک‌های برگشتی بدون نیاز به طرح دعوا از طریق دادگاه فراهم شده است. دارنده چک می‌تواند با ارائه گواهی عدم پرداخت به دادگاه عمومی حقوقی مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه را ثبت کند. در این فرآیند، دادگاه پس از بررسی مدارک، بدون رسیدگی به ماهیت اختلاف، اجراییه صادر میکند و صادرکننده چک موظف است ظرف ۱۰ روز وجه چک را پرداخت نماید.
طبق ماده ۲۳ قانون صدور چک، برای صدور اجراییه، شرایط زیر باید رعایت شود:
1️⃣ چک نباید سفید امضا باشد (یعنی صادرکننده چک نباید بدون تکمیل اطلاعات اصلی، آن را امضا کرده باشد).
2️⃣ متن چک نباید مشروط باشد (به‌عنوان مثال، در متن چک نباید قید شده باشد که “در صورت انجام معامله‌ای خاص، وصول گردد”).
3️⃣ چک نباید به‌عنوان ضمانت یا تعهد صادر شده باشد (چک‌هایی که به‌عنوان وثیقه یا تضمین قرارداد ارائه شده‌اند، مشمول صدور اجراییه فوری نیستند).
4️⃣ چک نباید به شرطی وابسته باشد (مثلاً نباید نوشته شده باشد که وصول چک منوط به تحقق شرط خاصی است).
5️⃣ چک باید دارای تاریخ معتبر باشد و نباید ثابت شود که بدون تاریخ صادر شده یا تاریخ آن غیرقانونی درج شده است.
نکته مهم: چنانچه چک دارای هر یک از این اشکالات باشد، صدور اجراییه از طریق دادگاه ممکن نخواهد بود و دارنده چک باید از طریق طرح دعوای حقوقی یا کیفری اقدام کند.
مراحل صدور اجرائیه چک برگشتی
برای صدور اجراییه چک برگشتی، مراحل زیر باید طی شود:
1️⃣ گیرنده چک باید ابتدا به بانک مراجعه کرده و گواهی عدم پرداخت چک را دریافت کند.
2️⃣ پس از دریافت گواهی عدم پرداخت، باید از بانک کد رهگیری چک را دریافت کند.
3️⃣ با کمک وکیل چک، درخواست صدور اجراییه چک برگشتی را آماده کند.
4️⃣ درخواست صدور اجراییه را به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ارائه کند تا ثبت شود.
5️⃣ دادگاه مدارک ارائه‌شده، از جمله چک و گواهی عدم پرداخت را بررسی میکند.
6️⃣ در صورت تأیید مدارک، دادگاه اجراییه چک برگشتی را صادر کرده و آن را به صادرکننده چک ابلاغ میکند.
نکته مهم: در صورتی که دارنده چک پس از صدور اجراییه موفق به وصول وجه نشود، می‌تواند برای توقیف اموال یا حتی حکم جلب صادرکننده چک اقدام کند، مشروط بر اینکه اجراییه را از طریق دادگاه یا اداره ثبت دریافت کرده باشد.
مراحل بعد از صدور اجرائیه چک برگشتی
پس از ابلاغ اجراییه چک به صادرکننده، مهلت ۱۰ روزه‌ای برای پرداخت مبلغ چک به شماره‌حساب تعیین‌شده در حکم اجرایی داده می‌شود. در صورتی که صادرکننده در این بازه زمانی اقدام به پرداخت نکند، گیرنده چک می‌تواند پس از گذشت ۱۲ روز از زمان ابلاغ اجراییه، به اجرای احکام مراجعه کرده و پرونده اجرایی تشکیل دهد.
پس از تشکیل پرونده اجرایی، دارنده چک (خواهان) می‌تواند اقدامات قانونی زیر را برای وصول مطالبات خود انجام دهد:
1️⃣ توقیف اموال محکوم‌علیه: شامل اموال منقول و غیرمنقول که به نام صادرکننده چک ثبت شده باشد.
2️⃣ مسدودسازی حساب‌های بانکی: بررسی حساب‌های بانکی فرد و توقیف وجوه موجود.
3️⃣ ممنوع‌الخروجی صادرکننده چک: در صورت عدم پرداخت، دارنده چک می‌تواند از طریق دادگاه، درخواست ممنوع‌الخروجی بدهکار را مطرح کند.
4️⃣ استعلام و توقیف خودرو: از طریق راهنمایی و رانندگی، خودروهای ثبت‌شده به نام فرد شناسایی و توقیف میشوند.
نکته مهم:
در صورتی که صادرکننده چک هیچ اموال قابل توقیفی نداشته باشد، گیرنده چک می‌تواند درخواست جلب او را از دادگاه بگیرد و نسبت به دریافت حکم جلب فرد صادرکننده چک صیادی اقدام کند.
هزینه دادرسی درخواست صدور اجراییه چک برگشتی
✅ درخواست صدور اجراییه چک از طریق دادگاه، هزینه دادرسی ندارد؛ یعنی نیازی به پرداخت ۳.۵ درصد هزینه دادرسی نیست. اما برخی هزینه‌های اجرایی مانند هزینه ابلاغ اجراییه و اجرای حکم وجود دارد که باید توسط خواهان پرداخت شود.
✅ در صورتی که دارنده چک از طریق اداره ثبت برای اجرای حکم اقدام کند، موظف به پرداخت هزینه‌های قانونی مربوط به اجرای ثبت خواهد بود.
طبق قانون جدید صدور اجراییه چک (۱۳۹۷)، هزینه دادرسی برای طرح دعوای مطالبه وجه چک در دادگاه (در صورتی که نیاز به طرح دعوا باشد)، ۳.۵ درصد از مبلغ چک در مرحله بدوی و ۴.۵ درصد در مراحل تجدیدنظر و واخواهی است.
اگر از وکیل برای پیگیری صدور اجراییه و وصول وجه چک استفاده شود، باید هزینه حق‌الوکاله وکیل نیز در نظر گرفته شود. هزینه وکیل بسته به میزان مبلغ چک و توافق بین وکیل و موکل متفاوت است.
نکته مهم: هزینه‌های جانبی دیگری مانند استعلام اموال، توقیف حساب‌های بانکی، توقیف خودرو، استعلام املاک و هزینه نیروی انتظامی در برخی پرونده‌ها نیز ممکن است بر هزینه‌های اجرایی اضافه شود.
نکات مهم صدور اجرائیه چک برگشتی
برای شکایت از چک برگشتی، مهم است که نکات حقوقی مرتبط با صدور اجراییه را نیز در نظر داشته باشید. در زیر برخی از این نکات را برای بررسی دقیق‌تر و اقدام علیه صادر کننده چک ارائه کرده‌ایم:
هنگام شکایت از چک برگشتی، رعایت نکات حقوقی زیر برای صدور اجراییه و پیگیری قانونی علیه صادرکننده چک ضروری است:
1️⃣ صدور اجراییه چک از دو مسیر قانونی ممکن است:
دادگاه عمومی حقوقی (که معمولاً روش اصلی و سریع‌تر است).
اداره ثبت اسناد و املاک (در صورتی که چک ویژگی‌های لازم برای اجرا از طریق ثبت را داشته باشد).
2️⃣ صادرکننده چک، ۱۰ روز از زمان ابلاغ اجراییه فرصت دارد تا مبلغ چک را پرداخت کند. در غیر این صورت، توقیف اموال، مسدودسازی حساب‌ها و سایر اقدامات قانونی علیه او انجام می‌شود.
3️⃣ پس از صدور رأی دادگاه، امکان توقیف کلیه اموال صادرکننده چک وجود دارد، به جز مواردی که جزء مستثنیات دین محسوب میشوند (مانند منزل مسکونی متعارف، لوازم ضروری زندگی و وسایل موردنیاز برای امرار معاش).
4️⃣ جرم صدور چک برگشتی از جرائم قابل گذشت است؛ به این معنا که اگر دارنده چک در هر مرحله از رسیدگی گذشت کند، قرار منع تعقیب صادر می‌شود و دیگر امکان مجازات کیفری برای صادرکننده چک وجود ندارد.
5️⃣ در اجرای ثبت، لاشه چک نزد اجرای ثبت باقی می‌ماند و دیگر امکان طرح دعوای حقوقی برای همان چک وجود ندارد. اما در صورت وجود شرایط قانونی، امکان پیگیری کیفری همچنان باقی است.
6️⃣ در اقدام از طریق دادگاه، امکان توقیف اموال دارای سند رسمی و اموال غیررسمی (مانند اموال منقول و دارایی‌های غیرثبتی) وجود دارد، اما در اجرای ثبت، فقط اموال دارای سند رسمی قابل توقیف هستند.
7️⃣ برای اقدام علیه ضامن و ظهرنویسان چک، فقط از طریق دادگاه می‌توان اقدام کرد. اجرای ثبت تنها می‌تواند اموال صاحب اصلی چک را توقیف کند، اما مسئولیت ضامن و ظهرنویسان از طریق ثبت قابل پیگیری نیست.
وکیل چک برگشتی چه وظایفی دارد؟
وکیل چک نقش مهمی در مراحل مختلف صدور و پردازش چک دارد. برخی از وظایف وکیل چک عبارتند از:
۱.وکیل چک به موکل خود مشاوره می‌دهد و او را در مورد حقوق و تعهدات مربوط به چک آگاه می‌سازد. او ممکن است توضیحاتی در مورد راه‌های مقابله با چک برگشتی و یا صدور چک بیشتر ارائه دهد.
۲.وکیل مسئولیت تهیه مدارک مرتبط با چک را بر عهده دارد، از جمله مدارک بانکی، گواهی‌ها و اسنادی که به ثبت دادگاهی نیاز دارند.
۳.وکیل نماینده مشتری در دادگاه‌ها و نهادهای قضایی است و در مراحل رسیدگی به پرونده‌های مرتبط با چک حضور دارد.
۴.وکیل مسئولیت پیگیری مراحل قانونی صدور اجراییه چک و پردازش پرونده چک را دارد و تمامی مراحل از ابتدا تا انجام پرونده را به دقت پیگیری میکند.
۵.وکیل ممکن است با طرف مقابل برای رسیدن به توافقات مرتبط با مبلغ چک مذاکره کند و در توافقاتی که در مورد چک برگشتی صورت می‌گیرد، مشارکت داشته باشد.
عبارت «چک سند لازم‌الاجرا است» به این معنی است که چک یک سند تجاری رسمی و قانونی است که بدون نیاز به طی مراحل دادرسی عادی، می‌توان آن را از طریق اجرای ثبت به اجرا گذاشت؛ مانند اسناد رسمی یا اسناد دارای اعتبار اجرایی.
توضیح ساده‌تر:
اگر کسی چکی به شما بدهد و آن را پاس نکند، شما میتوانید به اداره ثبت مراجعه کرده و مستقیماً تقاضای صدور اجراییه کنید (مثل کاری که با اسناد رسمی یا مهریه در دفترخانه انجام می‌شود). این کار سریع‌تر و ساده‌تر از شکایت کیفری یا دادخواست حقوقی در دادگاه است.
چک باید برگشتی (برگشت‌خورده) باشد.
گواهی عدم پرداخت از بانک گرفته شده باشد.
مشخصات چک مثل تاریخ، مبلغ، امضا و هویت صادرکننده باید درست و کامل باشد.
چک نباید دارای ظهرنویسی (انتقال به شخص ثالث) باشد (در برخی موارد این موضوع باعث می‌شود نتوان از اجرای ثبت استفاد
عبارت «امضای چک قابل انکار نیست» یعنی:
وقتی شخصی چکی را امضا میکند (مثلاً به عنوان صادرکننده)، دیگر نمیتواند بعداً ادعا کند که این امضا مال من نیست یا من این چک را امضا نکردم.
چرا اینطوریه؟
چون چک یک سند تجاری محسوب می‌شود و طبق قانون تجارت، کسی که چکی را امضا کرده، مسئول پرداخت آن است، مگر اینکه تقلب یا جعل ثابت شود.
بنابراین:
انکار امضا ممکن نیست.
فقط می‌توان گفت: "این امضا جعل شده" (که اثبات جعل باید در دادگاه کیفری صورت بگیرد و بار اثباتش با کسی است که ادعای جعل دارد
